Non somos inocentes

O sábado, mentres agardaba o autobús para ir a Ourense sentada na cafetería da estación da Coruña, pedín un café e un xornal para facer amena a espera. Collín La Voz de Galicia, por costume e porque poñer cara aos nomes que asinan fai máis entretida a información. Así que comecei pola contra, onde estaba a columna de Paco Sánchez, que non é información nin artigo, senón relato de vida. Baixo o título de Culparás al otro, Paco falaba da facilidade con que a día de hoxe se eluden responsabilidades e se tentan atribuir desventuras propias a circunstancias ou persoas alleas. Curiosamente, as victorias sempre son dun, iso si. Efectivamente, todos oímos ou dixemos algunha vez iso de "la profe me tiene manía", "yo no fui", "es que fulanito me dijo que...". Todos fomos nenos algunha vez, pero tamén medramos e aprendimos a elixir, a atinar, a errar e a rectificar, e a asumir as consecuencias das nosas decisións e dos nosos actos, ou deberíamos; aínda que para iso, foi necesario unha educación, un educador, un pai, un mentor que nos sinalase o camiño e nos ensinase a andar sós, como os rodíns axudan ao meniño a montar en bicicleta.

Parece que ese concepto de educación global para a vida desaparece agora en prol dun deixar facer tedioso que exime, curiosamente, de asumir as consecuencias do que se fai.

Continuei lendo cara atrás e na sección de sociedade, nunha marxe, adobiado coa foto pertinente, informábase de que a DGT multara á distribuidora do filme Larry Crowne porque o seu cartaz, no que se ve a Tom Hanks e a Julia Roberts moi sorrintes sobre unha motocicleta, "incita a ir en moto sen casco". Vaia, á marxe do afán recadatorio da multiña de turno, cabe pensar na mojigatería do país no que vivimos, con esa censura recén inventada do politicamente correcto. Supoño que se ao ministerio x se lle ocorrese prohibir as escenas de sexo en series para adolescentes, non faltarían asociacións de pseudoindignados clamando pola liberdade de expresión e en contra da censura tardofranquista, que el sexo es sano y lo que importa es hacerlo con precaución, y si no, pues a abortar y listo. Pero resulta que Tom Hanks e Julia Roberts van en moto sen casco e como a xente é parva e os mortos de cada semana en accidentes non abondan para poñer sentidiño sobre as nosas cabezas, a falta de casco boas son as sancións da santa DGT para velar pola nosa seguridade.

Pasaban os minutos, e mentres o café arrefriaba lembreime dunha das primeiras reportaxes que fixen este ano a propósito da lei antitabaco. Claro, unha reportaxe televisiva precisa de imaxes, pero resulta que agora non podiamos sacar a xente fumando porque a lei dicía que só se podía ver tabaco nos programas de ficción. Así que nada, a gravar xente dentro dos bares, onde ninguén fumaba xa, e os que estaban fóra botando o pitillo, pois a sacalos de costas, insinuando o que facían pero sen deixar ver... para non incitar ao espectador. Vaia.

En conclusión, que se un se mata por ir mangado, coas rodas gastadas e sen casco na moto, a culpa é da película de Tom Hanks; se acabas con bronquite crónica ou cousas peores despois de trinta anos fumando, a culpa é de José Luis Garci, Santiago Carrillo e de todos os pobres fumadores que saíron nos telexornais españois sen comelo nin bebelo ata que entrou en vigor a bendita lei. E se un home morre despois de caer ao chan ao recibir unha bofetada, pois a culpa é del por meterse onde non o chaman e nada ten que ver o energúmeno que reacciona de xeito desproporcionado e violento perante o que non era unha agresión; liberdade con cargos para este e a outra cousa.

A corrupción política, tan impune tantas veces, é a mostra máis flagrante desta irresponsabilidade colectiva que nos abre as portas ao caos e á falta de civismo, coma se non nos percatásemos de que ser responsables nos fai máis xustos e máis libres.

P.S: Tal vez iso é o que pretenden os pais que xustifican todo o que fan os seus fillos e os politiquiños que pretenden eximir de responsabilidade/culpa ao cidadán (a algún cidadán): facérense omnipotentes mentres debilitan e infantilizan ao outro. A condescendencia como alimento da pusilanimidade.

Rematou a sequía?

Parece que si, que coas choivas destes días, que chegaron en forma de temporal con alertas (Meteogalicia non descansa e o meu compañeiro Xavier Fonseca debe de estar traballando arreo para dar explicación a tanto fenómeno), o medo que había pola carencia de auga comeza a amainar (agora que as que non amainan son as precipitacións).

Certamente, este ano foi atípico, non polo mal tempo do verán, que xa explicou Pemán que era o normal nesta terriña nosa, senón pola seca que chegou a deixar algúns embalses practicamente secos (o de Bahíña, en Baiona, chegou a estar por baixo do 14%) e moitas zonas como a propia Baiona, Vigo, Ames ou Ourense con graves problemas de abastecemento. O agro, máis unha vez, foi un dos grandes damnificados dunha seca que obrigou a moitos traballadores do sector a tirar doutros recursos para superaren as consecuencias das veleidades meteorolóxicas.

A mediados de setembro, nun momento no que seguiamos agardando unhas choivas que aínda tardarían un mes en chegar, decidimos facer balance da situación e plantexámonos dúas preguntas: por que sufrimos a sequía e como podemos paliala. Na procura de respostas, Mila concertou unha cita co director de Augas de Galicia, Francisco Menéndez, e Senén e máis eu achegámonos a entrevistalo para saber un pouco máis sobre esta realidade. En resumo, velaí as conclusións:

Galicia ten un subsolo granítico que mal absorbe a auga recibida: só do 10 ao 30% da auga da chuvia está no subterráneo. Dela aprovisiónanse pequenos núcleos urbanos, moitas vivendas unifamiliares e bastantes empresas industriais. É difícil cuantificar a cantidade de auga acumulada na terra, pero é que ademais de non ser moita, a canalización é deficiente, polo que en moitos concellos, as redes de abastecemento sofren fugas de auga que nunca vai ser aproveitada. A este respecto, preguntámoslle a Francisco Menéndez sobre o novo Plan Hidrolóxico, que procura "o control de fugas e perdas de auga en redes de abastecemento", a través dun "sistema de detección que van aplicando os concellos que teñen medios". O novo regulamento, que non entrou aínda en vigor, propón tamén mellorar a calidade do recurso de xeito que isto repercuta no seu aproveitamento. Como contempla tamén o Plan Auga, aprobado no 2010, e como salienta Menéndez, é necesario establecer criterios sanitarios, como a prevención e redución da contaminación para que "sexan mellores os usos que os humanos lle dan á auga".

A poboación dispersa de Galicia e a actividade agraria son factores que influén tamén no maior consumo. Ademais, espérase que de aquí a 15 anos haxa un 20% máis de poboación, así que a racionalidade perante próximos períodos de seca faise se cabe máis apremiante.

O trasvase de auga entre ríos, como o do Verdugo ao Oitavén, para garante do suministro na comarca de Vigo, é outro dos recursos dos que se bota man nestes tempos, pero hai que considerar que o 98% da auga destas correntes emprégase para xerar enerxía, co cal, non é estraño pensar que tal vez fagan falta outras medidas máis eficientes.

No entanto, o canon da auga continúa a xerar controversia, mais quizais nos axude a ser conscientes da necesidade de aforrar.

P.S: No enlace, a reportaxe televisada.

Galicia. O campo. A titularidade compartida

A primeiros de mes entraba en vigor a Lei de Titularidade Compartida, que outorga ás parellas que rexentan unha explotación agrícola os mesmos dereitos en canto á súa xestión. Digo dereitos, porque os deberes adoitan estar equiparados nestes casos; todos coñecemos familias enteiras que viven do agro e dedican case todo o día e parte da noite aos seus labores, porén, a potestade para tomar decisións e recibir beneficios cae normalmente sobre unha única persoa.

Poñendo cifras, en España, o 71% dos titulares destas empresas son homes e o 82% das mulleres que traballan no campo fano en calidade de "axudantes". En Galicia, en números redondos, son unhas 35 mil as que están nesta situación.

O Consello de Ministros aprobaba a finais de maio o proxecto desta nova lei, e no mes de xullo era o Congreso o que ratificaba a proposta. En Vtelevisión decidiuse daquela gravar unha breve reportaxe sobre o tema, así que o Senén e máis eu achegámonos a unha granxa bovina de Trazo para coñecer o caso dun matrimonio que optou hai xa catro anos por este tipo de propiedade.

A protagonista chámase aquí Feli Mato, unha muller que deixou o seu traballo na cidade para atender xunto co home a granxa herdada dos pais deste. Iso foi hai 17 anos, e desde entón, os dous sacan adiante o negocio. Pero a administración só a levaba el: vendas de produto, facturas, dereitos para recibir axudas, capacidade de representación... "Se pagamos o seguro os dous, é lóxico que os beneficios sexan dos dous", plantexouse un día Feli, e decidiron entón rexistrarse como cotitulares.

A nova lei ofrece tres opcións: a constitución dunha sociedade limitada, a creación dunha unidade económica inscrita no Rexistro de Titularidade Compartida, ou o recoñecemento de dereitos económicos como gratificación pola actividade. Feli optou no seu momento por inscribirse como cotitular, pero antes da aprobación da norma actual, non vía recoñecida a súa participación e, a efectos legais, o único propietario seguía a ser el.

Coa nova lei, as subvencións repartiranse ao 50% e os cotitulares poderán facer a declaración da renda de xeito individual. Asemade, como sinalou Isabel Vilalba, responsable da Secretaría das Mulleres do Sindicato Labrego Galego, "cando (a explotación) recibe unha retribución económica, como a factura que fai unha leitería, irá a nome tamén dese titular". Outros dereitos como a plantación de vides ou a concesión de cota láctea "tamén lle serán recoñecidos".

Ao non verse compensada na súa calidade de propietaria, Feli plantexouse no seu momento crear unha sociedade limitada. Tal vez agora xa non sexa necesario.

P.S: Unhas 400 mil mulleres en toda España traballan nas explotacións familiares como cónxuxes ou fillas. Unhas 35 mil en Galicia. O Ministerio calcula que unhas cen mil se poderán beneficiar coa nova lei. O tema, que deu para debatir, coma sempre, na viaxe de volta, queda aquí resumido nunha breve reportaxe que tal vez lles interese.

Tempo de silencio (primeira parte)

Por motivos do guión, o outro sábado estiven en Parga cuns amigos que había tempo que non vía. A un aínda o vexo de cando en vez, algún luns de verán no que, sorteando as pantasmas dunha vila que foi, tomo algo con el no bar no que traballa se os catro paisanos que pasan alí as últimas horas do día non reclaman demasiada atención. O outro non o vira desde o Nadal, anda traballando por fóra e vén á casa de cando en vez.

Traballar por fóra xa non ten agora o mesmo significado que tiña hai trinta ou cincuenta anos; para moitos é unha oportunidade de crecemento profesional e persoal, e non sempre, ou case nunca, ou só ás veces, unha estrita necesidade. Pero seguímolo facendo, porque quedar dentro é en moitos casos ficar parado, á espera. Como somos unha xeración filla doutra nada nos cincuenta ou nos sesenta, agás casos extremos, contamos case sempre cun apoio familiar que nos permite seguir esperando ata unha idade que noutros tempos se consideraba xa a madurez. Mais ficar acubillado a ver se pasa o temporal, non quere dicir que a nosa vida non pase no entanto.

Así que alí estabamos, domingo pola tarde, chupito en mano (os costumes herdados da nai, que di que o anís alixeira as dixestións), falando do decorrer do tempo mentres mirabamos os carteis que anunciaban as festas nalgunhas vilas próximas sen moita ansia. O Chuco estaba algo canso despois de andar toda a fin de semana de verbenas; como di el: "Son un home orquestra". E ten razón, porque en horarios e en forma de vida non se diferencia moito dos cantantes que van polas vilas amenizando as noites estivais, só que el está detrás da barra atendendo peticións, aturando festeiros trasnoitados e sacándolle horas ao sono para chegar a fin de mes, "e porque vivo cos meus pais...". Agora, así que pase o San Froilán, que como sabemos na provincia, é a nai de todas as festas e, xa que logo, a derradeira, a cousa xa non dará para máis e os mozos terán que ir tirando co aforrado nos meses de verán e coas propinas da máquina tragaperras. Ben mirado, tamén terá máis tempo para si e se cadra aínda volve estudar, que neste país, facer currículo a base de títulos sempre estivo valorado.

"José, pon aí tres chupitos, ho". Ja, eu non pido nada, con un chegaba, pero o Cardhu parece que fai o mesmo efecto nos rapaces traballadores do pueblo que o facebook nos aborrecidos estudantes urbanitas. Sevido o malte, aí seguimos os tres, falando outra vez. Os tres nacimos entre mediados e finais dos oitenta, así que rondamos os vintecinco anos, esa marabillosa idade na que, sen deixar de ser un mozo, xa es un home ou unha muller... ou deberías. Coñecímonos anos atrás, ao mellor xa case dez, nesa outra marabillosa idade na que comezas a descubrir o mundo e pensas que só tes que esperar uns aniños para poñelo por monteira (curiosamente, eses anos adoitan chegar sen aviso e pasan tan discretamente que deixan moitas veces un resabio de melancolía, non polo que foron, senón polo que puideron ter sido, pero ese é outro tema). O Chuco xa andaba daquela detrás das barras e lembro que foi el o que tirou a miña primeira caña; eu, como nena modosa que fun, sempre probei as cousas cun certo retraso, así que con dezasete anos suscitou auténticas gargalladas que nunca tomara unha cervexa. Desde aquela, gardamos o costume de charlar durante un par de horas todos os anos polas festas, e agora que o tempo se está facendo o noso aliado ao poñer en común perspectivas e intereses que antes non casaban, comezamos a descubrir que podemos estar falando durante máis de dúas horas seguidas máis dunha vez ao ano.

Ese domingo foi un deses días, pero a resaca da verbena facía acto de presenza e, ademais, non había demasiada ansia, "porque non hai nada", dicían os dous; "pero se non hai, teremos que facelo, ou?". Silencio.

Sobre o reintegracionismo (3)

Classe de inglés. Interior. Día

Erasmus, indígenas e demais matéria prima animada que nom tem melhor passatempo que passar o tempo numha aula bochornosa e abafante, reunem-se so o fim de "perfeccionar" o seu nível no idioma de George Clooney, por pór um exemplo.

Quatro galeguinhas, cada umha da sua casa, arrejuntamo-nos ao carom dum francés (ulalá, c´était très beau le garçon!) que a duras penas fala espanhol. As galeguinhas perguntamos-lhe em que língua prefere que nos comuniquemos.

- Entendes bem o galego ou prefires que che falemos em espanhol?

- Bueno... mejor español, aunque también hablo portugués, así que si me habláis en gallego podré perfeccionarlo.

(Silence. Le garçon a parlé).

Galicia. O monte

Ao longo desta primavera, que xa está na recta final, en Galicia plantaranse trinta millóns de eucaliptos, que se veñen sumar aos catrocentos existentes. Segundo o balance do 2010 para o sector madeireiro, a superficie arbolada do noso país estímase nun millón de hectáreas, das cales, catrocentas mil estarían ocupadas por esta especie. Botando contas calcúlase entón que as plantacións de eucalipto abranguen o corenta por cento do bosque galego.

A reportaxe de Xavier Lombardero sobre este asunto, publicada en La Voz de Galicia o pasado mes de marzo, sintetiza moi ben o porqué da nova auxe desta especie (auxe que, por outra parte, é perpetua), así que tirando das fontes precedentes, Senén e máis eu achegámonos desta vez a Foz, nun recorrido que resultou ser unha síntese visual da Galicia do norte.

Enrique Candia é o xerente de Viveros Mañente, empresa líder na produción e venda do eucalipto. El explicounos moi ben a situación facendo gala dun realismo galaico sen concesións: "El que planta es el pequeño propietario, que tiene un terreno inutilizado y quiere sacarle provecho, pensando que dentro de un tiempo su hijo irá a la universidad o su hija se casará". Nada de submisión aos intereses empresariais nin de expoliación do terreo por parte de compañías foráneas. Vexamos:

Nos últimos dous anos houbo unha corta destas árbores moi superior á habitual, debido, fundamentalmente, a dous factores: a crise económica, que levou aos pequenos produtores a tirar deste recurso como forma de economía alternativa, e o crecemento da demanda no mercado internacional da pasta de papel, que incrementou tamén os seus prezos. Ademais, a devaluación da madeira do piñeiro, como consecuencia da plaga e da recesión no sector da construción, inclinou fortemente a balanza a favor do eucalipto.

Neste punto, habida conta dunha realidade que se impón, coubo preguntarlle a Enrique Candia sobre os efectos nocivos dunha árbore invasora que, paradoxalmente, é denostada por unha parte amplísima da poboación. Os detractores do eucalipto sempre alegaron o seu efecto desertificador; sen embargo, se se plantan no monte, en chans de pouca profundidade, non consomen máis auga da que un piñeiro, e pouca máis ca un carballo. “Otra cosa –di Candia- es plantarlos en praderas, en tierras de cultivo que ya no se utilizan. Yo no lo haría”. Pero hai quen o fai; por exemplo, pequenos gandeiros xa retirados, e mentres a lei non o impida, a moral é subxectiva de cadaquén. Precisamente, como nas pradeiras os eucaliptais si reducen notablemente o caudal de auga, cabe pensar na facultade de propagación de incendios que se di que teñen estas árbores. Neste punto, o noso anfitrión nas terras do norte, fainos unha pregunta que podería ser retórica: “¿Cuál es la provincia gallega con más incendios?” E a realidade fala: Ourense. A única provincia totalmente interior (lembremos que o eucalipto é árbore fundamentalmente costeira) e onde aínda hai que buscar ben para encontrar un só destes exemplares (agás nas comarcas lindantes coas demais provincias e nalgunha zona en concreto, Ourense é profusa en piñeiros e flora autóctona, pero para nada en eucaliptos). Ademais, a meirande parte dos lumes, se non son intencionados, tampouco son plenamente fortuitos; as queimas descontroladas en terreos abandoados adoitan ser a orixe destes desastres naturais. Velaí outro factor que nos sinalaba Enrique Candia: “El que planta eucalipto o cualquier otra especie se ve obligado a cuidar la finca y tenerla limpia”, por iso, á marxe dos incendios voluntarios, as queimas das que antes falabamos non afectan tanto como se pensa a estas áreas.

E que hai do empobrecemento paisaxístico e do propio solo galego? O da paisaxe xa implica unha valoración persoal que dependerá das preferencias de cada un, pero o do solo é unha realidade a ter en conta, especialmente porque un cultivo intensivo consolida tamén a presenza de plagas que, no caso do eucalipto, están afectando a amplas zonas de Galicia.

Pero se o eucalipto ten os seus contras, que dúbida cabe que tamén ten os seus pros, e estes son fundamentalmente de índole económica. O tempo de maduración dun eucalipto desde que se planta ata que está listo para a súa corta estímase entre os dez e os quince anos, mentres que o piñeiro, outra das árbores máis solicitadas no mercado, pode tardar entre vintecinco e corenta. Como consecuencia do seu rápido crecemento está a súa alta demanda e, xa que logo, os seus prezos. Nestes momentos, en Galicia, a madeira desta especie véndese a trinta euros a tonelada.

O oitenta por cento da madeira de eucalipto destínase á produción de papel. En Galicia, na fábrica de celulosa de Ence en Pontevedra, temos a proba palmaria do destino que corren a maioría destas árbores unha vez abandoan os nosos montes. Poucos son os que din gustar delas, especialmente os partidos de esquerda e os grupos ecoloxistas, que tradicionalmente deron conta das súas nefastas consecuencias, atribuíndo, como non, a súa proliferación a un sistema corrupto rexido polo capital. Pero se deixamos de pensar nos termos abstractos de “sociedade”, “sistema” e “capital”, veremos que non foron as grandes compañías as que plantaron masivamente os eucaliptos, senón os pequenos propietarios, os individuos, os paisanos galegos que pensaron no seu propio beneficio e interese. Que isto puido vir fomentado nun momento dado con cuantiosas subvencións chegadas desde arriba? Tal vez. Pero logo non somos libres para dicir que non?

P.S: O que saíu daquela nosa viaxe pola Galicia do norte.

Galicia. O campo

O pasado 1 de abril, o Goberno aprobou a Real Decreto que obriga a firmar contratos entre os produtores de leite e a industria. Trátase dun pacto entre sectores que establece o prezo do leite que as empresas distribuidoras han de pagar aos produtores en función do coste que a materia teña no mercado internacional. Tamén se estipula no escrito o volume de produto e o calendario de recollida. Non entrará en vigor ata que se publique o novo regulamento comunitario ao respecto, pero as bases xa están sentadas.

O anuncio da obrigatoriedade destes contratos fíxoo a ministra de Medio Ambiente, Rural e Mariño, Rosa Aguilar, no mes de xaneiro. Galicia, como primeira potencia láctea de España, está a sufrir especialmente a crise no sector, así que tan pronto se coñeceu a nova, coubo plantexarse ir ao meollo da cuestión: falar cos gandeiros.

Senén e máis eu achegámonos daquela á granxa de José Manuel Sánchez Areoso, un gandeiro de Trazo que leva unha explotación familiar de 150 cabezas de vacún. No seu día, Pepe rexeitou firmar o contrato que a distribuidora lle ofrecía porque non vía nel unha garantía de que a súa situación fose mellorar. Agora debe firmar "por decreto" un documento que non garante un prezo mínimo para o seu produto. "As industrias seguirán traendo leite de fóra ao prezo que queiran -asegura-, e nós teremos que venderlles o noso porque temos que seguir sacando leite de aquí". Efectivamente, sendo a primeira potencia láctea de España, Galicia é ademais importadora, non só de leite cru, senón tamén de produtos derivados. Por que? A entrada na Unión Europea supuxo para moitos gandeiros galegos o cobro de subvencións que lles permitiron innovar, ampliar as súas explotacións (pechar moitas outras) e adaptar un estrutura económica tradicional ás necesidades da Europa finisecular. Pero trouxo tamén os seus contras: un sistema de cotas que establece para todo o Estado unha produción de 6200 millóns de litros de leite anuais, 3000 menos dos consumidos. Países excedentarios, como Francia, que producen por riba do que consomen, exportan a súa materia a prezos máis baixos e tiran cos de aquí. Se ben isto non é unha novidade, parece a situación se precarizou nos últimos anos, chegando a venderse o litro a menos de trinta céntimos, cando os costes de produción están nuns corenta.

Un par de meses despois, a mediados de marzo, Senén e máis eu tivemos a ocasión de falar con Xaquín López Ares, gandeiro de Mesía e propietario da granxa de vacas máis grande de Galicia (1000 exemplares). Outra volta preguntamos sobre o tema e López Ares amosouse preocupado pola finalización do sistema de cotas, prevista para o 2015. Teme que ao non haber máximos establecidos, as grandes potencias anulen os países con menor produción.

Neste punto cabe salientar outro aspecto no que Galicia sae perxudicada: a subvención á produción que reciben outros países en función da extensión de terreo que teñan as explotacións. Neste senso, apuntaba José Manuel que "hai países en Europa que teñen unha vaca por catro hectáreas. Nós aquí temos catro vacas nunha hectárea". É dicir, que mentres que as reses desoutros países teñen máis pasto do que comer, no que, ademais, se pode cultivar cereal, as vacas galegas precisan de maior cantidade de penso (ao non ter tanto espazo para pacer), e moitas veces ese penso ten que ser importado (ao non haber tanto espazo para o propio cultivo). Se ademais engadimos que as subvencións á produción veñen en parte determinadas polo número de hectáreas que ten unha explotación, botemos contas de que o noso país, tamén aquí sae perdendo.

Como último apunte, dicir que os prezos dos cereais continúan a subir, así que familias de gandeiros como a de José Manuel vense obrigados a destinar máis da metade do que ingresan pola venta do leite ao alimento dos animais.

A crise no sector lácteo galego non é só económica, senón, e o que é máis grave, social. A falta de relevo xeracional e a ausencia de coordenación entre as diferentes partes (por que nunca se creou un grupo lácteo galego? En mente, por certo, do ex conselleiro Suárez Canal) son tal vez a principal eiva dunha actividade que foi, sobre todo, unha forma de vida.

P.S: Senén é o cámara que fai visibles estas reportaxes (eu fágoas audibles e pode que lexibles, pero xa se sabe que unha imaxe...).

O Nadal con Nada (II)

Marisa, a protagonista da nosa reportaxe de Nadal, vive grazas a Cáritas. Alí, nun dos centros que a entidade ten na Coruña, coñecímola, e alí nos repetiu continuamente o agradecida que lle estaba.

Cáritas é a confederación das entidades caritativas e sociais da Igrexa católica en España. Desde hai 64 anos tenta dignificar a vida daqueles aos que lles foi negada esa oportunidade, así que ademais de informar e sensibilizar a xente, actúa: dá comida e medicación, e axuda a buscar emprego. Na Coruña, os traballadores sociais atenden diariamente a unhas 30 ou 40 persoas, danlles uns vales de compra de alimentos cada quince días e falan con elas. Si, falan con elas, coñecen a súa situación e tentan entendelas para así podelas axudar mellor. En total, no 2010, o labor de Cáritas fixo que 8000 homes e mulleres da Coruña non pasasen fame. Mais, como o conseguiron?

Lorena Santos é unha das traballadoras sociais desta institución na cidade. Non chega aos 30 anos, pero xa coñece de primeira man as miserias cotiás e o lado máis humanitario que se extrae de cada unha delas: "Vivimos de donativos", é dicir, "financiación privada". Efectivamente, Marisa, como tantos outros, vive grazas a Cáritas e Cáritas vive grazas á caridade de individuos que, voluntariamente, fan o seu contributo. Tamén hai unha cuota para os socios, unha campaña especial de nadal e a colaboración de entidades privadas; pero, sobre todo, hai compromiso persoal.

"Persona mayor y religiosa". A traballadora non dubida cando se lle pregunta cal é o perfil do doante. Malia as excepcións, a tendencia é clara: persoa crente e afecta aos valores da Igrexa católica. Onde está o quid? Tal vez no vilipendiada que está esta institución por certos sectores progresistas.

Comentábanos Lorena una anécdota acontecida nunha charla que deu na facultade de Socioloxía. Ela e dous traballadores doutras ONG (Intervida e a Cruz Vermella, creo recordar), falaban do seu labor e dos proxectos que desenvolvían cos máis necesitados. Mentres que as intervencións dos seus compañeiros foron respectadas, a súa xerou todo tipo de comentarios e controversias (cando nolo contou, lembreime das sabotaxes a membros do PP, e tamén do BNG, nas que fun invitada a participar durante a miña etapa universitaria): "A pobreza hai que combatila rachando coa estrutura", seica lle espetaba algún antisistema. "Y mientras no se rompe la estructura, ¿qué? -dicía ela- ¿Se mueren de hambre?".

Habituados como estamos a oír falar do xusto e do inxusto en boca de privilexiados cuxa máxima aportación é pegar carteis e participar en manifestacións, é de resaltar que moitos dos que realmente axudan ao próximo o fan financiando á tan anacrónica e opresiva Igrexa católica.

Quizais por iso a maioría dos pobres piden ás portas das igrexas e non ás portas das sedes dos partidos de esquerda.

P.S: Pasei horas da miña vida pegando carteis e participando en manifestacións. Volveríao facer se o crese axeitado.

O Nadal con Nada

Marisa ten os ollos cansos, murchados pola idade e por unha vida de esforzos. Agora, tamén, polo incertidume: incertidume de non saber se encontrará traballo ao día seguinte; se poderá pagar o aluguer e as facturas do piso; se terá algo que levar á boca. Esta última incerteza resólvese favorablemente grazas á axuda de Cáritas.

Marisa ten 54 anos e leva os últimos tres no paro. Acostumada a traballar de camareira, non deixa desde entón de buscar emprego. "Pero la cosa no está fácil -di-. Nunca pensé que el aspecto físico pudiera importar tanto. Y una cosa lleva a la otra, porque si no tienes trabajo y no tienes dinero, tampoco te puedes arreglar".

Hai agora doce meses, chegou á Coruña coa súa filla pequena, de 19 anos. Como orgullosa nai, quere que estude, que se esforce por conseguir unha bolsa que lle permita ir á universidade, "pero si no se puede, estudiará un ciclo de algo que le guste". Coa pensión alimenticia da rapaza, de 250 euros mensuais, Marisa pode aforrar para pagar a vivenda, cofinanciada pola Xunta; entretanto, agarda a que lle chegue a axuda de emerxencia, que tenta paliar situacións de extrema necesidade. Pero insiste, sobreviven "gracias a Cáritas". A institución benéfica axudounas a atopar piso e deulles os mobles; cada quince días tamén lles dan vales de compra para alimentación.

Nai de catro fillos, tres deles xa emancipados, Marisa vive agora coa súa "pequena", que lle dá as forzas que precisa "para seguir adelante". Pero a pesar disto e da gratitude que profesa aos donantes anónimos que lle permiten comer día a día, a muller non pode ocultar a súa desilusión: "Estoy desencantada de cómo están las cosas en España. Si suben los impuestos, hacen Eres... ¿quién va a solucionar esto? -pregúntase- ¿Y de quién es la culpa? -continúa-, no lo sé, supongo que la llevaremos nosotros, los de la clase media-baja".

Pasadas as festas, que, segundo dixo, había vivir como unha época máis, para este ano pide "trabajo, salud y paz"; e non deixa de mostrar a súa felicidade por que nestas datas haxa alguén "que se acuerde de ti".

P.S: Xavi e máis eu achegámonos o día de Noiteboa a un dos centros de Cáritas na Coruña. Alí coñecimos a Marisa, que estaba agardando pola bolsa alimenticia de Nadal. Amablemente, abriunos as portas da súa casa e contounos a súa historia. Este é un fragmento resumido.

(No enlace, a reportaxe televisada).